Geniet ervan! Geniet ze! Lekker genieten! Geniet er wel van eh? Is nodig!
Als iets belangrijk is in deze tijd, dan is het dat we moeten genieten. Zonder dat we het zelf door hebben leggen we daarmee zowel de ander als onszelf een enorme druk op.

De kerk
Dat we plezier als iets goeds zijn gaan beschouwen en pijn liever vermijden, is het gevolg van de secularisering (ontkerkeling), het verlies van religiositeit. Er is geen paradijs na onze dood, het paradijs is hier, nu!

We zijn zelf onze God geworden. We moeten continu het gevoel hebben dat we leven, genieten en het hoogste haalbare geluk ervaren. Het leven is tenslotte kort en je moet zelf de slingers ophangen (als we het individualisme en de markt mogen geloven).

Het verplichte genieten
De laatste paar maanden van mijn scriptieproces waren zwaar. Als je na 6 maanden, 24 boeken, verschillende huilbuien en heel wat onzekerheden verder, eindelijk je scriptie mag gaan verdedigen, dan is de combinatie van spanning, blijdschap, onzekerheid en trots er één die niet eens in de buurt komt bij ‘genieten’. Toch kreeg ik van zovelen te horen: Geniet er wel van eh? waarbij ik mij voortdurend afvroeg: hoe dan? Keer op keer ontstond er kortsluiting in mijn hoofd bij het ‘moeten’ genieten van dit slopende proces.

‘Waar moet ik van genieten dan? Van de sombere gevoelens waar ik al weken mee rond zeul? Van de stress die mijn lichaam vanbinnen opvreet? Van de angst voor de toekomst of de vluchtdrang? Van het verdriet dat straks echt het touwtje wordt doorgeknipt tussen mij en een opleiding waar ik mezelf heb gevormd en een enorme diepgang en voldoening heb ervaren?’

Ik snap er niks van.

Genieten als doe-woord
Is genieten een werkwoord geworden dat wij actief kunnen bewerkstelligen? Als het antwoord bevestigend is, dan zijn we dus zelf verantwoordelijk als iets niet lukt. Typisch iets van deze tijd: de verantwoordelijkheid ligt bij het individu.

Lamlendig, depressief, chronisch moe of angstig? In diezelfde volgorde: Een schop onder de kont, een cursus positief denken, vroeg naar bed (je zal wel te weinig slapen), een therapeutje hier en een psychiatertje daar en je kunt weer meedoen in de tredmolen van alledag.

Zouden we genieten niet meer kunnen zien als iets dat je overkomt? Of dat je alleen achteraf met een vorm van reflectie kunt toekennen aan een gebeurtenis of ervaring?

Ons doorgeslagen autonome ik
Psychiater Dirk de Wachter schrijft in zijn boek De kunst om ongelukkig te zijn, dat het streven naar een extreme mate van plezier en genot voor ellende en zelfs depressie zorgt. Hoe hoger onze verwachtingen, hoe groter de kans dat het leven tegenvalt. Aangezien we het autonome individu verantwoordelijk houden voor bijvoorbeeld het vormgeven van een plezierig en gelukkig leven, kun je narigheid, ellende en pijn ook alleen maar aan jezelf te wijten hebben. Angst, bedroefdheid, tegenslag en pijn zijn in die context persoonlijke mislukkingen.

Je kunt niet altijd kiezen om ’te genieten’. Net als dat je er niet altijd voor kunt kiezen ‘je goed te voelen’. Soms hebben we een ‘mwaaah-dag’, ervaren we pijn, zijn we gestrest en weerkaatst ons spiegelbeeld niet datgene wat we zo graag zouden willen zien. Soms hebben we periodes, zoals mijn laatste gedeelte van mijn scriptieperiode waarbij er geen sprake is van genieten, geluk of de geweldigheid van het leven.

Er is meer dan genieten
En juist in dat soort periodes kunnen we leren weerbaarder te worden voor de ongemakken en teleurstellingen die het leven kent. Ondanks dat er bar weinig te genieten viel, verdiepte het delen van mijn kwetsbaarheid de relaties met de mensen die heel dicht bij mij staan. De veiligheid en zekerheid dat een ander er voor je is, benadrukt Dirk de Wachter in zijn boek, draagt bij aan de intermenselijke verbinding.

Er is meer in het leven dan genieten en gelukkig zijn. En toch ben ook ik een kind van mijn tijd en ervaar voortdurend de druk om te moeten ‘lukken’, om gelukkig te zijn en van ieder moment bewust te ‘genieten’. Maar is genieten niet iets dat je overkomt? Is het genieten zelf niet een extra ervaring bovenop de ervaring? En kunnen we daarmee ‘genieten’ als doe-werkwoord waar je actief iets mee kan of moet, wegstrepen? Dat lijkt me fantastisch. Een nadenkertje voor dit weekend.