Een inkijkje in de Afrikaanse filosofie Ubuntu - 'Ik ben omdat wij zijn'

Ik ben mij aan het verdiepen in de Afrikaanse filosofie Ubuntu. En ik vind het fantastisch. Heel veel van wat ik heb geschreven over ‘ik en de ander’ hier op Boïsme.nl en op mijn Insta-account: @dichtisme, sluit aan bij de filosofie van Ubuntu.

‘Gezien willen worden is de waardering zoeken bij de ander,’ las ik hier op Insta. Evenals: ‘Pas op met je afhankelijk maken van de erkenning van anderen’.

Je wordt gezien, gehoord, gevoeld
Ik ben zelf van mening dat ‘gezien worden’ een essentiële menselijke levensbehoefte is. We zijn in eerste instantie sociale dieren; we redden niks alleen.

Ubuntu omvat een uitgebreide humanistische filosofie die vaak in één zin wordt vertaald naar: ‘Ik ben omdat wij zijn’.

Het individualisme draagt bij aan het idee dat we ‘het alleen moeten kunnen’ en dat we ‘de ander niet nodig hebben’. Ik lees steeds vaker dat we geen waarde hoeven te hechten aan de mening van anderen omdat we de ander niet echt nodig hebben.

Dat vinden onze gekrenkte zielen maar wat makkelijk! Beschermmodus aan! Gezien willen worden is ten slotte de waardering zoeken bij een ander. En deze zou je bij jezelf moeten vinden! Sla je zelfhulpboek maar open, ga op je kleedje zitten met meditatiemuziek en doe het vooral alleen. Jij bent sterk, onafhankelijk, zelfstandig en je kan alles alleen aan.

Of toch niet?
Echter bestaan wij op onszelf niet. Door de meningen van anderen, zijn wij iemand. Onze kleding, computer, communicatie, gedachten, zelfkennis, het vermogen tot zelfreflectie, al ons eten: het is allemaal ontstaan door en/of met de ander.

Ik ben omdat wij zijn.

Ik besta door de ogen van een ander.

Nuance en begrip
Het is belangrijk om goed te begrijpen dat ik ‘jezelf continu vergelijken met de ander’ ook ongezond vind. Of ‘te veel waarde hechten aan wat anderen vinden’, niet zou aanmoedigen.

Maar deze situaties hierboven ontstaan alleen doordat je het individu als los individu ziet en niet met zijn ervaringen, achtergrond, voorouders en karaktereigenschappen. Vergelijken is ongezond omdat je de context en dus de achtergrond uit het individu haalt.

En dat is precies waarvoor ik pleit: een individu is er alleen in zijn sociale context en door zijn achtergrond.

Ik ben dus omdat wij zijn.

Leestip
Psychiater Glenn Helberg schrijft hierover in zijn boek: ‘Als ik luister‘. Hij stelt dat de mens fundamenteel relationeel is. Oftewel: De mens moet zich kunnen verbinden met alles wat hij in zich heeft. Helberg heeft een zeer persoonlijke en verhalende schrijfstijl gekozen wat niet alleen prettig leest (of luistert) maar ook raakt. Ik was zo onder de indruk van zijn boek dat ik naar een lezing van hem ben geweest in De Rode Hoed, Amsterdam.

Ubuntu quote:
‘Ik kan alleen mezelf zijn als jij jezelf bent’


Winnaar publieksprijs beste spoken word 2023

Ik ben de winnaar van de publieksprijs spoken word AMAI Award 2023!! Met mijn Insta-account @dichtisme won ik een award voor beste spoken word die je hier kan zien. De volgende tekst schreef ik als reactie op een overweldigend weekend in Eindhoven waar ik mocht optreden en zoveel mooie dichters en woordkunstenaars heb ontmoet.

Jullie kozen mij. En ik koos jullie om mijn verhalen, mijn creativiteit, mijn ziek zijn, mijn kwetsbaarheid en mijn herontdekking van het zelf mee te delen.

Mijn eerste spoken word werd beloond met een award. Mijn eerste award.

Meemaken, herinneren, vervagen
Soms hoop ik dat ik zelf mag kiezen. Dat ik zelf mag bepalen welke herinneringen de tijd niet zal vervagen.

De onnoemelijk veel details die worden uitgewist omdat je per ongeluk met je kindervuistje over je net met houtskool gemaakte tekening wrijft. Dat onschuldige vuistje is de tijd die met ons speelt en onze herinneringen uitveegt, vervormt of in nostalgie doopt tot iets dat het nooit is geweest.

Deze avond in Eindhoven, waar ik de publieksprijs voor beste spoken word 2023 van de AMAI Award in ontvangst mocht nemen, is zo’n herinnering die ik angstvallig helder probeer te houden. De mooie gesprekken die ik heb gevoerd, de goede organisatie, mijn optreden in een echt theater, alle complimenten die ik in een van mijn kamers in mijn hart mag bewaren: ik ben een dankbaar mens.

Overweldigende gevoelens
Misschien is het wel helemaal niet belangrijk om ieder detail van dit weekend te kunnen onthouden. Misschien zijn het de gevoelens die werden opgeroepen die maken dat we de exacte woorden van de mooie gesprekken niet hoeven te onthouden. Zoals we snel vergeten wat iemand exact tegen je heeft gezegd, maar we des te beter onthouden hoe diegene je liet voelen.

Lieve woordkunstenaars, taalvrienden, mede-instagrammers,
jullie gaven mij een onvergetelijke avond. Jullie gaven mij een podium met 300 man publiek. Jullie gaven mij de bevestiging dat ik na heel wat jaren zoeken en aanpassen mag blinken in excentriciteit en authenticiteit.

Ik voel mij meer dan gezien. Ik voel mij onderdeel van een groter geheel. Daar kan geen award tegenop 😉

Ik ben de winnaar van de publieksprijs spoken word AMAI Award 2023!! Met mijn Insta-account @dichtisme won ik een award voor beste spoken word die je hier kan zien. De volgende tekst schreef ik als reactie op een overweldigend weekend in Eindhoven waar ik mocht optreden en zoveel mooie dichters en woordkunstenaars heb ontmoet.

Jullie kozen mij. En ik koos jullie om mijn verhalen, mijn creativiteit, mijn ziek zijn, mijn kwetsbaarheid en mijn herontdekking van het zelf mee te delen.

Mijn eerste spoken word werd beloond met een award. Mijn eerste award.

Meemaken, herinneren, vervagen
Soms hoop ik dat ik zelf mag kiezen. Dat ik zelf mag bepalen welke herinneringen de tijd niet zal vervagen.

De onnoemelijk veel details die worden uitgewist omdat je per ongeluk met je kindervuistje over je net met houtskool gemaakte tekening wrijft. Dat onschuldige vuistje is de tijd die met ons speelt en onze herinneringen uitveegt, vervormt of in nostalgie doopt tot iets dat het nooit is geweest.

Deze avond in Eindhoven, waar ik de publieksprijs voor beste spoken word 2023 van de AMAI Award in ontvangst mocht nemen, is zo’n herinnering die ik angstvallig helder probeer te houden. De mooie gesprekken die ik heb gevoerd, de goede organisatie, mijn optreden in een echt theater, alle complimenten die ik in een van mijn kamers in mijn hart mag bewaren: ik ben een dankbaar mens.

Overweldigende gevoelens
Misschien is het wel helemaal niet belangrijk om ieder detail van dit weekend te kunnen onthouden. Misschien zijn het de gevoelens die werden opgeroepen die maken dat we de exacte woorden van de mooie gesprekken niet hoeven te onthouden. Zoals we snel vergeten wat iemand exact tegen je heeft gezegd, maar we des te beter onthouden hoe diegene je liet voelen.

Lieve woordkunstenaars, taalvrienden, mede-instagrammers,
jullie gaven mij een onvergetelijke avond. Jullie gaven mij een podium met 300 man publiek. Jullie gaven mij de bevestiging dat ik na heel wat jaren zoeken en aanpassen mag blinken in excentriciteit en authenticiteit.

Ik voel mij meer dan gezien. Ik voel mij onderdeel van een groter geheel. Daar kan geen award tegenop 😉


Waarom ik minder goed voor mezelf wil zorgen

Te veel eten - slecht voor je
Te weinig eten - slecht voor je
Te veel bewegen - slecht voor je
Te weinig bewegen - slecht voor je
Te veel slapen - slecht voor je
Te weinig slapen - slecht voor je
Overmatig gericht zijn op je eigen geluk - slecht voor je
Amper gericht zijn op je eigen geluk - slecht voor je

En stress hier vooral niet te erg over, want ook stressen is slecht voor je.

Goed, goeder, goedst
Ik zag laatst een meme met dezelfde strekking en vond het op zich wel grappig. Op zich ja, want mijn perfectionistische kant kromp ineen. ‘Doe ik het dan nooit goed?’ En: ‘Hoe kan ik een juiste balans vinden hierin?’ waren twee vragen die piepten in mijn hoofd.

Hetzelfde gebeurde tijdens mijn zelf-georganiseerde stilte-retraite. Ik wilde goed voor mezelf zorgen dus ik had aan alles gedacht: genoeg gezond eten, een yogamatje, voldoende meditaties op mijn Ipad (mijn mobiel stond uit), warme kleding en sloffen, een boek met werkboek over emoties voelen en 5 kladblokken voor het geval dat ik in één week klaar zou zijn met blogs schrijven voor heel 2023 (ik overdrijf graag).

Al bij de derde dag begon het me tegen te staan. Ik wilde mijn yogamatje niet meer op en raakte geïrriteerd van de innerlijke dialoog die ik met mezelf aan het voeren was over ‘een goede’ of ‘ de juiste’ manier om deze stilte-retraite in te vullen.

Beter voor mezelf zorgen
Het moeilijke van perfectionisme, is dat zij zich kan huizen in op het eerste gezicht ‘goede’ activiteiten als: gezond eten, genoeg bewegen, yoga en meditatie. Vrienden zullen je niet zo snel op andere gedachten proberen te brengen, maar als je niet uitkijkt zijn het sluipmoordenaars voor de perfectionist. Ineens zijn er taken die kunnen worden 'afgevinkt'. Alsof je dan nog weer een beetje beter voor jezelf kan zorgen dan je al deed.

Alsof je nu niet al goed genoeg bent.

Alsof we pijn, afkeuring en schaamte die horen bij het leven kunnen minimaliseren of voorkomen als we dingen beter doen. Want dat is perfectionisme ten voeten uit, zo stelt Brené Brown in haar boek: 'De kracht van kwetsbaarheid'.

Perfectionisme ontleed
De meditatie, de yogasessie of het gezond eten zijn dan geen activiteiten meer die zichzelf dienen (een lekker appeltje voor de dorst, een fijne yogasessie terug het lichaam in of even tijd voor jezelf nemen tijdens een meditatiemomentje), maar zij gaan een hoger doel dienen buiten zichzelf (Ik moet beter voor mezelf zorgen en dat doe ik door deze lijst af te werken).

Je trekt het plezier uit de activiteit en vormt het om tot een afvinktaak en dus tot een prestatie.

Als het lichaam nee zegt
En wat doet mijn lichaam als het moet presteren? Het laat weten dat het niet meer meedoet. Game over.

Ik besloot eerlijk naar mezelf te zijn en kon mijn verwachtingen (lees er hier meer over) bijstellen en sommige helemaal laten varen. Ik herinnerde mezelf eraan dat mijn perfectionistische deel slechts een deeltje van mij behelst en deze de neiging heeft om alles loodzwaar te maken en serieus te nemen.

Om mijn andere modi wakker te maken, schreef ik dit blog over leermomenten tijdens mijn stilte-retraite met een knipoog. Want lol hebben met jezelf: dat is ZEKER NIET slecht voor je😉


Ik had 5 dagen nodig, om 2 dagen in stilte te kunnen zijn

Tijdens mijn zelf-georganiseerde stilte-retraite worstelde ik vijf dagen lang met onrust. Onrust. Onrust. Onrust. Ik snapte er niks van, zo kende ik mezelf niet. Wat gebeurde er in mij, los van de verwachtingen die ik op dag 3 in kaart had weten te brengen (lees dat in dit blog).

Onrust. Onbegrip. Somberheid.

Stop
Tot dag 5. Ik pakte mijn lievelingspen (ik had 4 balpennen mee maar deze schrijft gewoon echt het beste) en ik bracht wat structuur aan. Als ik mijn struggles in een blog zou moeten gieten, waar was ik dan mee bezig? Begin, midden, eind. Wat zat me dwars?

Ik vond geen rust in meditatie, geen rust in lezen, geen rust in emoties uiten en geen rust in schrijven.

De rust die ik dacht vanbuiten nodig te hebben, bleek niet ook naar binnen te willen slaan. In tegendeel, toen de ogen naar binnen draaide zagen ze niks wat ze niet al eerder hadden gezien: een wervelwind van gedachten, angsten, frustratie en perfectionisme (mijn blog over perfectionisme tijdens mijn stilte-retraite lees je hier).

5 + 2 dagen
Ik bleek 5 dagen nodig te hebben om erachter te komen dat er 3 dingen waren die mij bezig hielden en niet tegelijkertijd konden worden uitgevoerd. Kortom: er liepen redenen waarom ik hier alleen zat te wezen door elkaar.

1. Als eerste had ik bedacht dat ik zou beginnen met lezen in een boek dat erop gericht is verdrongen emoties te doorgronden en je hele ziektebeeld in kaart te brengen om eventuele psychologische oorzaken op te kunnen sporen. Het leek me de uitgelezen kans om met mezelf aan de slag te gaan en mijn emoties vrijuit te kunnen laten stromen.

2. Mijn impliciete, niet helder gemaakte tweede doel was dat ik weer wilde ervaren een aantal dagen volledig oké te zijn met mezelf. In het alleen zijn kom ik er vaak achter hoe graag ik in dit lichaam en hoofd ben. Dat ik het zo fijn vind om mij te zijn en dat we samen lekker op avontuur gaan, zoals afgelopen zomer in Deventer.

3. Mijn derde idee was rust en stilte creëren in een huisje alleen voor mij. Stilte-oefeningen en meditaties doen zoals tijdens een stilte-retraite wordt gedaan om na te denken, te bezinnen en helemaal niks te hoeven doen of te verwachten. Een reset voor de mind.

Tegenstrijdige intenties
Zoals je niet op een mooie zomerdag even lekker kan zwemmen zonder nat te worden, zo kon ik mij niet verdiepen in mijn eigen verdrongen emoties via een werkboek, filmpjes, geluidsopnames en loskomende emoties en tegelijkertijd niks doen, niks hoeven, de stilte vinden en bezinnen.

Ik had er 5 dagen voor nodig om dat uit te dokteren, maar hé, voor de eerste keer zelf zo’n stilte-retraite organiseren is blijkbaar een kunst op zich.

Ik slaagde met vlag en wimpel want twee halve dagen in volledige stilte, bleken meer dan genoeg :)


Wat ik hoopte zonder te verwachten en verwachtte zonder te hopen

Als ik achter één ding ben gekomen tijdens deze zelf-georganiseerde stilte-retraite, dan is het wel dat hoe ver je ook gaat, of je nu op een berg zit, in een caravan om de hoek of in een klooster: je neemt altijd jezelf mee.

Jezelf en je bagage. Jezelf en je onrustige hoofd.

Hoop en verwachtingen
Misschien had ik ergens verwacht dat de wind onderweg naar het huisje de mist in mijn hoofd zou wegblazen.

Misschien had ik tevergeefs gehoopt dat ik in een prikkelarm huisje even bij mezelf weg kon komen. Dat ik even niet ‘ik’ hoefde te zijn tussen de verwachtingen en interactie van en met anderen.

Misschien had ik gehoopt op een tabula rasa. Een onbeschreven blad waarop ik opnieuw zou kunnen beginnen met schrijven en mezelf vormen. Een blad waarop ik zo van de één op de andere dag mijn nieuwe gebruiksaanwijzing kon neerpennen. Een blad waarop ik nieuwe, beter passende en gezondere overtuigingen onder mijn vulpen vandaan had zien komen omdat de oude volledig waren uitgegumd.

Blijkt dat, hoe stil het ook is hier, de storm niet buiten maar binnenin mij plaatsvindt. En dat ik mezelf ook heel goed gek kan maken met gedachten, ideeën en gevoelens.

Weten, voelen, leven
Dus huil ik op dag 3. Ik huil op dag 3 mijn prestatiedrang eruit. Ik huil op dag 3 mijn geest ontspannen.

Want ik hoopte zonder te hopen.
En ik verwachtte zonder te verwachten.

Omdat weten iets anders is dan voelen, inademen, begrijpen of leven. Omdat onderliggend iedere onderneming gepaard gaat met verwachtingen, hoe hard je ook roept dat jij ze niet hebt. Ik ging dus een stilte-retraite in zonder verwachtingen met veel onderliggende verwachtingen.

Onderaan de regenboog
En als ik vervolgens mijn lichaam schoon heb gehuild en mijn hart begint met stralen, dan weet ik weer dat in de regenboog die ontstaat ik gelukkig altijd mezelf nog heb.

Doe maar. Toe maar. Ik heb altijd mezelf nog.

Want hoe ver je ook gaat, of je nu op een berg zit, in een caravan om de hoek of in een klooster: je neemt altijd jezelf mee.

—–

Lees ook:
Ik had 5 dagen nodig, om 2 dagen in stilte te kunnen zijn
Leermomenten tijdens mijn stilte-retraite met een knipoog
Waarom ik minder goed voor mezelf wil zorgen


Leermomenten op mijn zelf-georganiseerde stilte-retraite met een knipoog

Een stilte-retraite, dat wilde ik al een tijdje doen. Nu is het een duur grapje en beschik ik op dit moment even niet over de financiële middelen voor dat soort grapjes. Daarom organiseerde ik het zelf! En ik kan natuurlijk moeilijk niet meedoen met onze doorgeslagen evaluatiecultuur. Hier alvast een voorproefje over wat ik allemaal leerde!

Op dag 1 leerde ik open te staan voor wat komt en knoopte de buurman een praatje met mij aan en babbelde ik gezellig terug.

Ik had natuurlijk een bordje om mijn nek kunnen hangen met ‘Ik ben vandaag stil (en aankomende 7 dagen ook)', maar na een aantal uur stil te zijn geweest voelde het als een enorm voorrecht om te mogen spreken. Voordat ik dan ook terug sprak schraapte ik even mijn keel en slaakte een gilletje toen mijn stembanden na al die tijd nog prachtig geluid produceerde.

Op dag 2 kwam ik erachter dat om 6.00 anderhalf uur een rondje lopen gekkenwerk is. Ik kroop om 8.00 mooi mijn bed weer in en sliep door tot 10.30. Goedendag zeg.

Op dag 3 huilde ik mijn troebel geworden bloed weer helderrood.

Op dag 4 leerde ik dat een vaatwasser geen overbodige luxe is.
En een nagelknipper ook niet.

Op dag 5 zag ik in dat er geen verschil zat in lopen in de regen tijdens een stilte-retraite of lopen in de regen zonder stilte-retraite.

Op dag 6 leerde ik niks. Alhoewel ik leerde dat het heerlijk was om niks te leren.

Op dag 7 leerde ik: Oost, West, Thuis, Best. Terug naar mijn spulletjes, mijn maatje en mijn nijntjes.

P.s.
Ik leerde natuurlijk wel meer.
- Namelijk dat ik dingen verwachtte zonder verwachtingen te hebben. Het verschil tussen iets weten en het ervaren of beleven. (Lees dit blog hier.)
- Ik kwam erachter dat ik minder goed voor mezelf moet zorgen. (Lees dit blog hier.)
- Ik had 5 dagen nodig, om 2 dagen echt in stilte te kunnen zijn. (Lees dit blog hier.)


Weinig jaren geleefd en dit niets met de ziel te maken heeft

Op mijn opleiding Toegepaste Filosofie zat ik met weinig leeftijdsgenootjes in de klas. De meeste waren 40, 50+. Filosofie is een gebied waar velen pas mee in aanraking komen als andere fasen in het leven zijn ‘voltooid’ of doorlopen. Als er wordt stilgestaan, teruggeblikt en nagedacht.

Eerste, tweede, derde indruk
In mijn klas zat een veertigjarige vrouw van wie ik altijd een beetje afstand hield. Ik vond haar hard, misschien zelfs onaardig met haar eeuwige norse blik en daarom onveilig voor mij als kwetsbaar, gevoelig en jong dier.

Ze kwam met snoeiharde kritiek op een paper van mij en ik werd hier in de trein terug naar huis zo kwaad om dat ik in nog diezelfde trein een vlammende speech schreef voor het vak ‘retorica’, gericht aan haar soort vrouw.

Na mijn speech, die we aan het eind van het semester moesten voordragen in de klas, klapte ze in haar handen en ging staan.

Grote mate van zelfreflectie
Ze had ingezien dat de speech aan haar geschreven was. Mijn hart gaat altijd open voor mensen die zelfreflectie tonen en door voortschrijdend inzicht hun standpunt aanpassen en er nu anders naar durven kijken.

Mensen die hun trots kunnen laten varen omdat ze boven zichzelf uit kunnen stijgen. Ze beseffen dat het niet gaat om hen als persoon maar dat de onderwerpen waarover gepraat en nagedacht wordt boven hun eigen individuutje uitstijgt.

Je kunt alleen echt luisteren als je bereid bent aan te nemen dat de ander wel eens gelijk zou kunnen hebben. Het houdt de blik open en nieuwsgierig.

Eerste, tweede en derde indrukken spreken niet altijd de waarheid
De vrouw in kwestie bleek achter haar harde beschermlagen van cynisme, nare ervaringen en hoge intelligentie, een vrouw met wie ik het best heel goed kon vinden.

Zo zaten we niet veel later naast elkaar tijdens college en fluisterde ze tegen me: ‘Wat een oudwijf is dit toch’. Het ging over mijn enige andere leeftijdsgenoot en medeblondine. Ik fluisterde terug: ‘Ik denk dat iedere 21-jarige die deze vakken echt eigen wil maken in dat hokje gestopt kan worden. Kijk maar naar mij.’

De vrouw, in wiens ogen ik nu een zachte en vriendelijke blik kon bespeuren als ik goed mijn best deed, keek me van opzij aan. Ik zal niet snel vergeten dat ze zei (nu met iets hardere stem): ‘Bo, jij bent geen oudwijf. Jij bent een oude ziel. Dat is een wereld van verschil.’

Kalender- en paspoortleeftijd
Deze vrouw, waarvan het karakter was aangevreten door de ziektes die de tijd haar had gegeven en waarmee ze moest leren omgaan, aaide over de littekens van mijn zogezegde oude ziel.

Omdat het vechten is tegen paspoortwijsheid als mensen slechts je leeftijd in ogenschouw nemen.

Omdat ik al vanaf het begin van de puberteit raar wordt aangekeken op mijn kalenderleeftijd als ik in gesprekken verzeild raak over grote thema’s in het leven.

Omdat ik mezelf altijd eerst heb te bewijzen, eer ik word gezien voor wie ik ben: Een vrouw die aanzet tot nadenken. Die activeert, creëert, luistert en ziet.

Wijsheid komt misschien met de jaren. Maar niet altijd. En zeker niet bij iedereen.


Dit hoort helaas bij depressie, maar niet bij jou

‘Dit hoort helaas bij depressie..

maar niet bij jou.’

Een vriend die psychologie heeft gestudeerd zei dit laatst tegen mij. En zijn woorden bevestigde mijn eigen idee dat ik te maken had met een externe factor (de depressie) die intern opereerde.

Alsof iets wat niet van jou is zich heeft vastgebeten in je huid. Zoals het gif van een kleine monsterteek je lichaam langzaam naar de ziekte van Lyme kan voeren, zo weet dit externe kwaad ook hoe het op onzichtbare wijze je brein en lichaam kan overnemen.

Psychische klachten*
Nu blijkt dit een symptoom te zijn van mensen met een evenwichtsstoornis, zoals ik.

Niet alleen omdat sociale situaties, huishoudelijke taken, hobby’s en werk bemoeilijkt wordt en grote vrijheidsbeperking gepaard kan gaan met depressie, maar vooral omdat de psychische klachten die ontstaan bij mensen met een evenwichtsstoornis een fysiologische oorzaak hebben.

Het evenwichtssysteem in de hersenen is namelijk sterk verbonden met het gevoelssysteem waardoor evenwichtsklachten direct kunnen leiden tot psychische klachten en de psychische klachten voor een toename van de evenwichtsklachten kunnen zorgen. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel. Een cirkel waarin ik (letterlijk 😵‍💫) rondjes blijf draaien. (Lees hier meer informatie over uitval van het evenwichtsorgaan.)

Je hebt een depressie, je bent het niet
De woorden van die vriend kwamen op een goed moment. Een moment waarop je je begint te identificeren met gedachten die uit drek zijn ontstaan.

Als je zelf soms niet meer goed in staat bent jezelf van een bepaald kwaad te onderscheiden (ondanks dat deze nu toch echt al een tijdje bij mij hoort) dan kan het prettig zijn dat anderen daarin kunnen helpen.

Zij zien onder de vele complexe lagen identiteit die een mens bezit, mijn Bo-zijn op vele niveaus. Niemand ziet ze allemaal of volledig, ik evenmin, maar bij elkaar spiegelen ze wie ik ben.

Via die spiegel zie ik een stukje meer van mezelf. Als ik naar de mensen om mij heen kijk, voornamelijk mijn dierbaarste vrienden die ervoor kiezen met mij te zijn, dan zie ik in hun ogen de mijne. Dan zie ik in hun mooi-zijn, mijn eigen mooi-zijn weerspiegeld.

En daar, daar kan geen depressie tegenop.

Correctie**
Nou ja, zo had ik het liefst mijn blog afgesloten. Met die laatste woorden.

Maar als (toegepast) filosoof tracht ik te zoeken naar inzicht (of waarheid zo je wilt) en niet naar manieren om jou als lezer je goed te laten voelen. Want een depressie (die in nog meer vormen komt dan het aantal haren dat je in een mensenleven uit het doucheputje plukt) kent geen ruimte voor mooie woorden en lieve gebaren.

Althans…

…de depressie niet…

…maar de persoon in kwestie wel.

 

 

* Ondanks dat depressie een ontzettend ingewikkeld containerbegrip is, heb ik er in dit stuk voor gekozen niet de tientallen definities die horen bij depressie uiteen te zetten. We kennen lichte en zware depressies (zeer problematische termen als je het mij vraagt), psychotische, chronische, seizoensgebonden, postpartum of manische. Het spreekt voor zich dat iedere vorm en ieder mens zijn eigen symptomen en eventuele behandelwijzen heeft.

** Voor contact, nood en steun bij suïcidale gedachten bel je gratis 0800-113 of ga je naar www.113.nl 


Waarom de tijd je wonden wel zal helen, maar je tranen niet zal opdrogen

Soms lees ik uitspraken die recht door mijn huid heen bijten. Iedere keer dat ik zo’n uitspraak opnieuw tot mij moet nemen, vaak via social media, spuit deze uitspraak-teek een nieuw beetje gif in mijn bloed.

Tijd als vijand
We kennen bijvoorbeeld allemaal de uitspraak: tijd heelt alle wonden. Maar blijkbaar heeft die uitspraak zijn beste tijd gehad. Steeds vaker lees ik varianten als: ‘Tijd heelt alle wonden dus niet‘ en ‘Tijd heelt niet alle wonden.’

Ik lees het vaak bij mensen die een ouder zijn verloren en na een jaar een prachtige herinnering delen met vervolgens de hashtag: #tijdheeltallewondendusniet

Zullen we die conclusie nog even uitstellen?
Persoonlijk vind ik dat een nogal voorbarige conclusie na een jaar, zonder daarmee de pijn van de desbetreffende persoon tekort te doen. En ik zal natuurlijk even uitleggen waarom.. Het is namelijk prima dat je iets vindt, maar neem ook de verantwoordelijkheid door dat wat je zegt uit te leggen.

Ik heb hier niet de ruimte om in te gaan op het concept tijd, dus zie ik voor nu de tijd als een opeenvolging van momenten waarbij er een heden is, een verleden en een toekomst op een horizontale lijn van ouder worden (typische westerse opvatting, maar laat ik nou net ook een westerling zijn 😉 ).

Misbegrip
Open wonden zijn verschrikkelijk en ik zie rouw als een innerlijke open wond. Na een jaar van verdriet en pijn kan de wond nog steeds rauw aanvoelen, pijnlijk, gevoelig en soms zelfs nog bloedend zijn.

In deze context zal echter tijd de herinnering niet wegnemen. Evenmin de gevoeligheid. Ik denk dat daar misbegrip over is ontstaan.

Alsof ik de pijn ontken die de dood van een dierbare mij heeft gekost als ik zeg dat tijd alle wonden heelt. Alsof ik de ernst van het persoonlijk lijden bagatelliseer als ik ervoor uitkom dat het leven zonder deze persoon ook zijn weg heeft gevonden.

Ik denk dat de angst voor deze zin is ontstaan uit een verkeerd begrip van de woorden ‘heelt alle wonden’. De huid waarvan een wond is hersteld is niet meer dezelfde huid als vóór de wond. En daar zit ‘m precies de misvatting. Als een wond is genezen wil dat niet zeggen dat het er nooit heeft gezeten.

De waarde van tijd
Als je na een rouwperiode de draad van het leven weer op probeert te pakken, wil dit niet zeggen dat daarmee je tranen zijn opgedroogd. Het wil ook niet zeggen dat het leven wel prima is nu. Misschien, na een aantal maanden, een aantal jaar of tientallen jaren, zal je ervaren dat wonden helen omdat je hebt geleerd dat na grote wonden littekens ontstaan.

Ze zijn geheeld maar worden niet vergeten. En soms blijven ze altijd gevoelig als je erover heen wrijft, iemand er zachtjes op drukt of het leven dezelfde wond in één keer opnieuw openrijt. Ook dan zal de tijd je helpen. Al is het maar omdat de tijd je uiteindelijk inhaalt en zo toch echt, alle wonden heelt.


Ja, dus? We gaan toch dood

Ik was denk ik een jaar of 15 toen ik niet meer snapte waar iedereen mee bezig was. Ik wilde zo graag schreeuwen: ‘We gaan toch dood!’ Waarom zoveel moeite doen om iets uit het leven te halen? De zinloosheid greep me bij mijn keel (doet het nog steeds). Ik kon er emmers mee vol huilen (kan ik nog steeds).

Ik observeer en kijk met verwondering naar mensen die reizen, dansen, lachen, vrienden worden of verliefd, nachtenlang vrijen en werken om te kunnen leven. Ik geloof dat het leven op zichzelf geen hoger doel dient en dat het op zichzelf betekenisloos is. En zinloos. Ik ben een nihilist.

Nihilisme en pessimisme zijn geen synoniemen
Dit betekent alleen niet dat ik vind dat niks er toe doet of dat ik al mijn ervaringen met een zwarte stift omlijn.

Ik heb zo mijn waarden en principes. Die kunnen echter uitstijgen boven mijn eigen persoon omdat ik mij bewust ben van mijn eigen eindigheid en mijn plaats als heel klein deeltje van een immens groot geheel.

Je heroverweegt met nihilistisch perspectief je eigen waarden. Zoals Wendy Syfret het verwoord in haar boek ‘De opgewekte nihilist’: ‘Zodra je inziet dat de wereld niet om jou draait, maar dat je slechts een persoon bent die op deze planeet woont, realiseer je je dat die planeet het enige is dat blijvend is. Nihilisme leidde tot een complete desillusie van mezelf. Daarom steek ik mijn tijd en energie nu in werk voor het klimaat. Dat is iets wat er écht toe doet, veel meer dan ikzelf.’

Lach, huil, vrij en laat je tv uit
In die context kunnen we lachen, vrienden worden of verliefd, nachtenlang vrijen en huilen, zonder dat er een enorme druk komt te liggen op ‘een betekenisvol of zinvol leven leiden’ met bijbehorende externe verwachtingen die we hebben geïnternaliseerd (zoals zoveel mogelijk bucketlist ervaringen afstrepen om ’te voelen dat je leeft’ want je leeft ten slotte maar één keer).

De reclame-industrie weet onze hang naar betekenis en zinvolle ervaringen goed te gebruiken. Of het nu om een auto, een ijsje of een horloge gaat: zonder is je leven een stuk minder waard en betekenisvol.

Bullshit natuurlijk. Maar mocht je zelf ook veel bezig zijn met zingeving en zie je tijd soms als je grootste vijand, lees dan eens ‘De opgewekte nihilist’. Ik beloof je dat het een zeer zinvolle ervaring is ;).