Al weken loop ik met de vraag rond wat er van mij als mens overblijft in deze zieke toestand. Voor mij was deze vraag tot voor kort retorisch van aard.

Tot mijn psycholoog vroeg: ‘Dus? Wat blijft er van je over?’ Ik vond dat zo raar dat ik in de lach schoot. ‘Ik heb daar niet over nagedacht. De vraag stellen leek me voldoende en geeft mijn machteloosheid weer ten opzichte van mijn leven op dit moment.’

‘Het gaat er niet om,’ vervolgde ik mijn verhaal toen het stil bleef, ‘wat er echt van mij overblijft maar dat het begrippenkader waarbinnen ik normaal gesproken zin ervaar, is verschoven. Ik kan mijzelf niet meer als zinvol aanschouwen binnen dit kader en dat maakt dat de betekenis van mij als mens verdwenen is.’

‘Juist,’ zei de vrouw tegenover mij in haar lichtroze vrouwenpak die haar ontzettend goed stond, ‘ga maar eens nadenken over wie jij nog bent als andere mensen jou minder of niet nodig hebben en als je je eigen potentieel niet kunt benutten. Identiteitskwestie, maar ik denk dat jij genoeg gereedschap in je kist hebt zitten om daarmee aan de slag te gaan.’

Ik sprak erover met een vriend van de studie. Zonder zijn woorden was dit blog er niet geweest. Dank mijn vriend.

Een hele week later
Een week later was de sessie zeer intens. Toen mijn psycholoog de woorden sprak: ‘Ik snap dat je nu niet naar me kunt luisteren omdat je boos bent,’ kreeg ik pas door dat ik tegen haar stond te schreeuwen. Niet zoals hysterische vrouwen in jaren 80 films doen als ze met servies smijten, maar meer als een kind dat opstandig is en het gevoel heeft dat helemaal niemand haar begrijpt.

Ik dempte bij de bewustwording direct mijn stem en veegde het kwijl van mijn kin (ik ga het niet mooier maken dan het is).

Blote voeten liefde
Na afloop, wandelend langs de weilanden, was ik leeg van alle emoties en vol van nieuwe richtingaanwijzers.

Ik trok mijn schoenen en sokken uit, wandelde op mijn blote voeten verder en zag andere paden ontstaan richting ouderdom.

De snelweg zal het voor mij niet meer worden: mijn kleine, oude autootje trekt dat gewoon niet. Het blijkt gelukkig ook niet de enige weg te zijn. Misschien niet eens de leukste, al verschilt dat per auto. De mijne tuft traag voort en hapert af en toe zodat ik moet uitstappen, verplicht ben om om me heen te kijken en andere autobestuurders leer kennen op deze scenic routes. 

Kop in het zand of…?
Ik stap op een scherp steentje en maak een sprongetje op mijn linkervoet. De man die aan de overkant van het fietspad me tegemoet loopt zegt: ‘Daarom hebben ze schoenen uitgevonden.’ Ik zeg lachend: ‘Het scherpe gevoel is alweer verdwenen.’

Het liefst had ik erachteraan gezegd: ‘Het vermijden van al het ongemak is geen leven dat van mij geleefd hoeft te worden.’ Maar in het echt ben ik een stuk minder gevat dan in het geschreven woord. (Ik zei toch dat ik het niet mooier ga maken dan het is.)

Want door de pijn van vandaag weet ik wat ik ben en blijf: Een mens met een voorliefde voor de kleur groen in al dat leeft, die graag op blote voeten wandelt en liefde kan voelen in het groot voor het klein.

16 jaar was ik, zo wijs als de Dalai Lama (vond ik😉 ) en nog heel veel hoge pieken en diepe dalen te gaan, voelde ik. De vrouw, die ik bij vriendinnen altijd mijn tweede mama noemde, kwam te overlijden. Anderen noemden haar mijn oma, maar voor mij dekte dat niet de lading.

Opa en oma
Iedereen had oma’s en opa’s en ja, die overlijden soms. Het leek me toentertijd een goede manier om voor het eerst met de dood in aanraking te komen. Dichtbij genoeg om te moeten rouwen en tegelijkertijd ook te ervaren dat ons leven, uiteindelijk, en het liefst zo oud mogelijk, altijd leidt tot de dood.

Maar met mijn oma was dat anders. Zij moest de uitzonderingspositie claimen. Zij mocht niet dood. Zij kon niet dood (ik had toen al een goed gevoel voor drama). En dus lag ik twee jaar voor haar dood te woelen in bed. Huilend, piekerend, angstig.

Sinterklaas, wie kent ‘m niet
Dat jaar trok ik een lootje met haar naam erop. Zo blij als een kind! Want dat was ik toen natuurlijk ook nog. Maar goed, ik maakte als surprise een mega plattegrond met allemaal eilanden waar wij samen naartoe zouden fietsen.

De kaart had een creatief eiland, aangezien mijn oma en ik iedere week samen schilder- en tekenles volgden. Het had een vakantie-eiland, aangezien mijn oma en ik ieder jaar met zijn tweetjes op vakantie gingen (Rotterdam, ’t Gooi, Terschelling, Den Haag). En natuurlijk was daar het kookeiland, zie mijn blog over de prachtige kookkunsten van mijn oma.

Tot slot was er het huil-eiland. Op dat huil-eiland bevond ik me al een tijdje, schreef ik in het gedicht. ‘Want wie was ik zonder jou: de vrouw, van wie ik zoveel hou.’ (Ja, mijn dichtkunsten waren nog niet volledig ontwikkelt oké 😉 .)

Een week later had ik een cadeautje voor haar gekocht met een kaart. Op de kaart (ik heb ‘m laatst teruggevonden) stond: ‘Omdat ik bang ben dat je doodgaat.’

Een klein jaar later bleek ze ziek. Nog een jaar later was ze dood.

Pijn
Rouw is zoiets ongrijpbaars. Het is geen keer hetzelfde en het soort pijn dat geen fysieke plek kent, kent een ander verloop. Het is geen pijn die je kan vastgrijpen zoals je op het voetbalveld met een vertrokken gezicht naar je enkel grijpt als iemand je een rotschop heeft gegeven.

Je kunt jezelf niet vastpakken, sussen, je zachte hand op de zere plek leggen. Je kunt niet strelend over de bult wrijven om jezelf te verzekeren dat het echt een behoorlijke klap is geweest. Je kunt zelfs niet even de betreffende spier of het gewricht bewegen, om te zien of de pijn er nog wel zit.

Leeg en voller dan ooit
Rouw gaat dieper het lichaam in. Het vreet al wat leeft uit dat lichaam om je aan een gevoel van leegte, onbegrip en machteloosheid over te geven. Op hetzelfde moment zit je voller dan ooit met emoties die met elkaar vechten om de aandacht.

‘Leeg en voller dan ooit.’ Die ambiguïteit is voor mij kenmerk van het leven geworden. Tijd is daarbij belangrijk. Tijd is een noodzakelijk aspect bij het herstel van pijn en dus ook bij rouw.

Leed vreet
Tijdens het rouwen ga je in gesprek met jezelf en ontdek je hoe jij reageert op tegenslag, verlies en pijn.

Je rouwt niet alleen om wat de ander voor jou betekende, je rouwt ook om het deel in jezelf dat vervlochten was met de ander en nu verdwenen is. Wie ben jij nog zonder die ander?

Na verloop van tijd ga je langzaam het leven weer in. Gelaagder dan eerst.

Rouwen is stilstand, terugkijken, emoties uiten en de herinnering leren waarderen. Met krassen op de ziel. Krassen die uiteindelijk geen krassen maar een mensenleven aan tekeningen laten zien.

Hoe ziet jouw tekening eruit?

Er wordt zo vaak gezegd: ‘Denk aan jezelf eh. Het is tijd om aan jezelf te denken. Denk vooral aan jezelf.’ Maar is het gemis aan betekenis, omdat we God in de steek hebben gelaten en onze zin nu ergens anders vandaan moeten halen, niet juist een reden om je meer in plaats van minder tot de ander te richten?

Het devies luidt nu: ‘Eerst aan jezelf denken’ en ergens snappen we zelf ook wel wat daarmee bedoeld wordt. Namelijk dat we pas waarde kunnen toevoegen aan andermans leven als we diezelfde waarde ook toekennen aan onszelf.

Jezelf voorbij lopen is op de lange termijn nergens goed voor. Niet voor anderen en niet voor jezelf. Maar dat we dit snappen, betekent niet dat die taal zelf zo onschuldig is. In tegendeel.

Mijn gevoel. Mijn geluk.
En dus richten we onze aandacht steeds meer naar binnen want dat is wat we te horen krijgen. Jezelf, jezelf, jezelf. Daar moeten we mee bezig zijn, daar moeten we onze zingeving vandaan halen en dat moet centraal staan in ons leven. Als ík mij maar goed voel. Mijn gevoel. Mijn lichaam. Mijn zingeving. Mijn geluk.

Sommigen zijn zo gericht op het eigen gevoel en geluk dat het verstand mee is gaan helpen. Met liefde laat het verstand ons zien hoe we ergens van kunnen profiteren. Hoe we alledaagse zaken zo kunnen regelen dat jouw individuutje er wel het meeste voordeel uithaalt.

Bijvoorbeeld dat etentje betalen en via een iets duurder tikkie weer wat euro’s besparen of je dienst niet een keertje willen ruilen met een collega in nood omdat je dan een uur eerder moet opstaan.

Mijn gevoel. Mijn geluk.

Schouderklopjes
Om nog maar te zwijgen van de commercie die ons via aanbiedingen (wat al lang geen echte aanbiedingen meer zijn), toch een gevoel geeft dat we een goede daad hebben verricht. Voor onszelf. We zijn dol op schouderklopjes van het eigen ik.

Door dat eeuwige gericht zijn op je eigen gevoel en geluk en dit doelmatig (met behulp van de ratio dus) na te streven, vergeten we dat een gevoel van betekenis en binding niet zoveel te maken heeft met het gevoel er zelf altijd het beste uit te komen.

Geven of nemen?
Wijsheid ligt overal voor het oprapen en het is allemaal al eens gezegd. Maar omdat de tijd continu verandert en daarmee de tijdsgeest ook, kunnen we oude wijsheden in een nieuw jasje stoppen.

Activisten, donateurs en vrijwilligers weten al jaren dat boven jezelf uitstijgen en in de onbaatzuchtigheid iets kunnen betekenen voor iets of iemand anders, een immens effect heeft op ons eigen gemoed.

Niet mijn gevoel, mijn geluk en mijn leven. Maar onze gevoelens, ons geluk en onze aarde.

Op dit moment (terwijl ik ziek ben) wandel ik veel. En soms, als mijn voeten mij richting de zon duwen en ik de vogels boven mij, waarvan ik de naam niet ken omdat ik mij nooit heb verdiept in vogelsoorten, de meest fantastische geluiden hoor produceren, neem ik meer tijd om mijn rechtervoet voor mijn linker te plaatsen. 

Alsof ik de tijd alleen zo op het verkeerde been kan zetten. Haar in mijn eigen vertraagde pas wil oprekken tot ze knapt, zoals ik vroeger al probeerde te ontdekken waar het precieze onbeweeglijke punt lag tussen het oprekken van een elastiekje en het knappen ervan. Waar was die rek in de tijd? Waar vond ik haar?

Mijn langspeelplaat en ik
In de lange, dunne steegjes van mijn denken vind ik een toeren knop, net als op mijn LP. Standaard platen kennen een afspeelsnelheid van 33 1/3 toeren, maar er zijn ook platen die je afspeelt op 45 of 78 toeren. Dit betekent dat in dezelfde tijd dat een 33 1/3 plaat één ronde heeft gemaakt, de 78 toeren plaat al 2,3 keer rond is geweest.

In onze tijd worden denk ik slechts nog 78 toeren platen gedraaid.

De tredmolen
Het leven is te kort en kan slechts ‘volledig’ ervaart worden als ervaringen elkaar in rap tempo opvolgen. Er worden 12 levens in één leven gepropt en dan nog is dat niet genoeg. Want waarom 12, als 13 nog mooier zou zijn?

(Ik ga hier liever niet in op het ongeluksgetal 13, aangezien mijn vader jarig is op de dertiende van augustus en hij mij altijd verzekerd heeft dat er een ongeschreven regel is die maar weinig mensen weten. Bij het ongeluksgetal 13 kies je er gewoon voor de eerste twee letters niet te lezen. Zo simpel als wat.)

Een peuter en een wijsgeer
Goed, ik vond dus in een met licht gevuld bovenkamertje een plaat met een grote vogel op de voorkant, die mij op 33 1/3 toeren liet spelen. Wat een verademing. Wat een ruimte. Niet alleen mijn pas vertraagde, ook mijn psyche leek deze afspeelsnelheid een stuk beter te kunnen verdragen.

Ik voelde in mijn zak, haalde er een perkamentrol uit en pakte het bovenste stukje tussen duim en wijsvinger vast. Als gevolg daarvan ontvouwde zich een volgeschreven lijst met ambities, verwachtingen en een bucketlist en kwam het nog niet uitgerolde laatste deel met een plof op het asfalt terecht.

Met de innerlijke woede van een peuter en de kalmte van een wijsgeer, scheurde ik het doormidden. Ik gooide het achter mij neer, zo hup, over mijn schouder. Ik zette mijn 78 toeren plaat –De toekomst– met als ondertitel verwachtingen van het leven, achter al mijn andere platen in de kast. Dag plaat. Hallo vogel.

Zie ook mijn nieuwe gedichtje: Zo lelijk als de nacht